Postępowanie dietetyczne w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto

Powinno być traktowane jako uzupełnienie zalecanej przez endokrynologa farmakoterapii. Ma na celu dostarczenie składników niezbędnych do produkcji hormonów tarczycy, spowolnienie procesów zapalnych, zmniejszenie ryzyka chorób współistniejących, utrzymanie/przywrócenie dobrego stanu zdrowia i samopoczucia.

Nie ma uniwersalnej diety w chorobie Hashimoto. W każdym przypadku powinna być dobrana dieta indywidualna, która uwzględni masę ciała, choroby towarzyszące, ryzyko niedoborów pokarmowych, oraz twoje preferencje żywieniowe.

Ogólne wskazówki żywieniowe

Wybieraj produkty naturalne,  proste, jak najmniej przetworzone.

Wyrzuć z diety produkowane na skalę przemysłową słodycze, fast-foody, dania typu instant, zupki w proszku, dania gotowe, konserwy (nawet rybne), słodkie, gazowane napoje, słodkie płatki śniadaniowe, słone przekąski, parówki.

Kaloryczność diety powinna być dobrana indywidualnie, w zależności od aktualnej masy ciała. Nie zaleca się diet bardzo niskokalorycznych. Rozkład makroskładników: białko 15-25% energii, węglowodany 45-55%, tłuszcze 25-30%.

BIAŁKO

  • W niedoczynności tarczycy wskazana jest wyższa podaż białka, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Jest ono niezbędne do produkcji hormonów tarczycy (tyrozyna), oraz budowy mięśni, a także dla prawidłowej pracy układu immunologicznego. W chorobach autoimmunologicznych, należy zwrócić uwagę na źródło białka i zwiększyć spożycie do 1,5-2g na kilogram masy ciała dziennie. Jednocześnie większa podaż białka będzie pobudzała metabolizm, który w niedoczynności tarczycy ulega spowolnieniu.

 

WĘGLOWODANY

  • Nie należy unikać węglowodanów ogółem, natomiast należy wystrzegać się cukrów łatwo przyswajalnych, zawartych w takich produktach, jak słodycze, wyroby cukiernicze, słodzone napoje.
  • Korzystnie będą wpływać węglowodany z niskim i średnim Indeksem Glikemicznym (IG), pochodzące z pełnoziarnistych produktów zbożowych, mąki z pełnego przemiału, grubych kasz i brązowego ryżu, które są też dobrym źródłem błonnika. 
  • Ogranicz spożycie soków, nawet wyciskanych w domu. Są bogate w cukry proste , a zawartość witamin znacząco maleje pod wpływem każdej obróbki owoców. 
  • Niekiedy wskazana jest eliminacja laktozy, gdyż część osób z chorobą Hashimoto, cierpi na jej nietolerancję
  • Odpowiednia podaż błonnika w diecie ma ogromne znaczenie. Zaleca się około 25g/d. Taka ilość zapobiega zaparciom, pobudza ukrwienia jelit, obniża kaloryczność posiłków, ma korzystny wpływ na profil lipidowy oraz na obniżenie indeksu glikemicznego posiłków, co zapobiega gwałtownym wzrostom glukozy i wyrzutom insuliny. Dobrymi źródłami błonnika w diecie są: siemię lniane, orzechy, produkty pełnoziarniste, surowe warzywa i owoce

 

TŁUSZCZE

  • Nie są rekomendowane diety niskotłuszczowe 
  • Należy ograniczyć podaż nasyconych kwasów tłuszczowych (są zawarte głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, oraz w tłuszczach: palmowym i kokosowym) Wyniki badań wskazują na stymulujący wpływ kwasów wielonienasyconych (zwłaszcza n3) na syntezę hormonów tarczycy, natomiast hamujący tłuszczów nasyconych
  • Kwasy omega-3 działają przeciwzapalnie, dlatego należy włączyć do jadłospisu produkty będące ich źródłem: olej lniany, siemię lniane, nasiona chia, ryby lub odpowiednią suplementację 

Przydatnym badaniem do oceny zawartości kwasów tłuszczowych w organizmie, a tym samym oceny realizacji spożycia odpowiednich ich ilości jest OMEGA test – zobacz w ofercie.

 

SKŁADNIKI MINERALNE W DIECIE

  1. Zwróć uwagę na JOD niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy. Od czasu jodowania soli, zwykle nie mamy problemów z niedoborem jodu. Dobowe zapotrzebowanie wynosi 150ug. Większe zapotrzebowanie dotyczy kobiet w ciąży i karmiących, co jest uwzględnione w dedykowanych im preparatach witaminowych. Dodatkowa suplementacja poza tymi stanami, powinna być uzgodniona z prowadzącym endokrynologiem. Głównym źródłem jodu w żywności są ryby (szczególnie dorsz), produkty mleczne (mleko,, jogurt, sery), glony, skorupiaki. 
  2. Zwróć uwagę na SELEN, który wchodzi w skład dejodynaz (selenoprotein), enzymów biorących udział w konwersji T4 do T3, a także peroksydazy glutationowej biorącej udział w ochronie przeciw wolnym rodnikom tlenowym. Źródła selenu w diecie:
  • orzechy brazylijskie w zależności od kraju pochodzenia
  • nasiona słonecznika, kiełki pszenicy i słonecznika
  • ryby (makrela, śledź, sardynki, dorsz, halibut, łosoś), skorupiaki, owoce morza
  • rośliny strączkowe (soczewica)
  • jaja, indyk, wołowina, grzyby
  • pełnoziarniste produkty zbożowe, zwłaszcza ryż brązowy długoziarnisty

Suplementacja selenem, może przynieść korzyści osobom z chorobą Hashimoto i niedoborem selenu oraz odpowiednią podażą jodu. Ostrożność należy zachować przy suplementacji selenem osób z chorobą Hashimoto i cukrzycą typu 2. Należy pamiętać, że nadmiar selenu jest toksyczny.

3. Zwróć uwagę na CYNK, który jest pierwiastkiem koniecznym do syntezy oraz prawidłowego działania tyroksyny, wpływa na czynność układu odpornościowego i płodność. Źródła cynku w diecie:

  • otręby, zarodki pszenne
  • pestki dyni i słonecznika
  • mleko i jego przetwory (sery podpuszczkowe)
  • chude gatunki mięs
  • kasza gryczana
  • nasiona roślin strączkowych
  • jaja
  • warzywa i owoce (buraki, ziemniaki, ogórki, jagody)

4. Zwróć uwagę na ŻELAZO, które stanowi składnik peroksydazy jodującej, która jest aktywna po przyłączeniu grupy hemowej, co przekłada się na prawidłową syntezę T3 i T4. Źródła żelaza w diecie:

  • mięso (dobrej jakości drób, cielęcina (1x na tydzień), wołowina i wieprzowina (1-2x na miesiąc) oraz podroby (wątróbka)
  • ryby morskie, owoce morza
  • żółtko jaja kurzego
  • otręby i zarodki pszenne
  • pełnoziarniste produkty zbożowe
  • warzywa: boćwina, bób, burak, pietruszka – nać i korzeń, groszek zielony, szpinak
  • owoce: porzeczki: czarne, czerwone, białe;  maliny, awokado, owoce suszone
  • nasiona lnu, pestki dyni
  • nasiona roślin strączkowych

Pamiętaj o suplementacji witaminą D – dawkę najlepiej ustalić na podstawie stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Dawka podtrzymująca to 1000-2000 j.m/d. Stosowanie wyższych dawek witaminy D skonsultuj z dietetykiem lub lekarzem.

U ponad 80% osób z chorobą Hashimoto stwierdza się niedobory witaminy D, a badanie wskazują na związek tych niedoborów z chorobami tarczycy o podłożu autoimmunologicznym.

 

GOITROGENY są to związki antyodżywcze, które hamują wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. Mogą ograniczać wchłanianie jodu, co jest szczególnie niekorzystne w warunkach jego niedoboru.

Silne goitrogeny występują głównie w roślinach krzyżowych: kapusta, brukselka, jarmuż, kalafior, brokuł, rzodkiewka, brukiew, rzepa, kalarepa, gorczyca, rukiew wodna, rukola , chrzan, szpinak. Ponadto słabe goitrogeny występują, w takich produktach, jak: pędy bambusa, orzeszki ziemne, orzeszki pinii, brzoskwinie, truskawki, gruszki , bataty i proso (kasza jaglana)

  • Przy odpowiedniej podaży jodu i selenu dozwolone jest umiarkowane spożycie tych produktów. Całkowita ich eliminacja powoduje ograniczenie innych ważnych składników pokarmowych.
  • Aby zmniejszyć ilość goitrogenów, należy dokładnie płukać (chwilkę moczyć) warzywa (goitrogeny są rozpuszczalne w wodzie) oraz gotować je z otwartą pokrywką – ulegają odparowaniu o około 30% – (są lotne).
  • Soja również należy do pokarmów wolotwórczych, ale o innym mechanizmie działania – hamuje aktywność peroksydazy tarczycowej (TPO) oraz pogarsza wchłanianie syntetycznej lewotyroksyny. Związki wolotwórcze w soi nie są dezaktywowane w czasie gotowania, ponadto często nie jest ona tolerowana u osób z Hashimoto i dlatego powinna być mocno ograniczona (do 1x w tygodniu)  lub całkowicie wyeliminowana z diety. W tym mleko sojowe, tofu, lecytyna sojowa.
  • Polecane herbaty i kawy: biała, czerwona (szczególnie Pu-erh pobudza metabolizm), Rooibos, czarna. Nie należy przesadzać ze spożyciem zielonej herbaty, a zwłaszcza jej ekstraktów, gdyż katechiny mogą hamować funkcje tarczycy. Jeżeli chodzi o kawę, może ona wpływać na gorsze wchłanianie lewotyroksyny, dlatego należy pamiętać o 30-minutowym odstępie od zażycia tabletki do wypicia porannej kawy.

 

REDUKCJA MASY CIAŁA W NIEDOCZYNNOSĆI TARCZYCY 

  • Z jednej strony w niedoczynności tarczycy tempo metabolizmu spada nawet o 30%, a z drugiej aktywność tarczycy zależy od ilości spożywanego pokarmu ( jeśli ilość pożywienia się zmniejsza, to aktywność tarczycy maleje). Nadmierne ograniczenie kalorii w diecie jest jedną z przyczyn utrudniających redukcję masy ciała.
  • Ważna jest odpowiednia proporcja makroskładników w diecie (białka, węglowodanów, tłuszczów)
  • Zalecane tempo chudnięcia– 10% wyjściowej masy ciała w czasie 6 miesięcy.

 

ZMIANY STYLU ŻYCIA

  • Ogromne znaczenie w podwyższaniu podstawowej przemiany materii ma aktywność fizyczna o stopniu nasilenia zależnym od kondycji.  Ważna jest regularność wysiłku – ćwicz codziennie po 30 min, minimum 5 razy w tygodniu. Najkorzystniejsze będą dyscypliny sportu, które angażują wszystkie grupy mięśni i sporty aerobowe np. basen, nordic walking, orbitrek, jogging, rolki, rower.
  • Porzuć używki: papierosy, alkohol i unikaj narażenia na dym tytoniowy
  • Zadbaj o wypoczynek – miej przestrzeń dla siebie, dbaj o swój czas na relaks;
  • Wysypiaj się – śpij 7-8 godzin dziennie, kładź się spać przed północą – ma to korzystny wpływ na gospodarkę hormonalną;

 

FARMAKOTERAPIA

  • Lekiem z wyboru jest L-tyroksyna
  • Lek zażywa się w jednej dawce, 30-60min przed posiłkiem popijając wodą
  • Interakcje z lekami. Wiele leków zaburza wchłanianie L-tyroksyny m.in. preparaty wapnia i żelaza, inhibitory pompy protonowej, leki wiążące kwasy tłuszczowe, orlistat
  • W przypadku preparatów żelaza wskazany jest min 4-6- godzinny odstęp, dotyczy to również preparatów wielowitaminowych zawierających żelazo
  • W ciąży zapotrzebowanie na L-tyroksynę wzrasta o 30-50%
  • Choroby przewodu pokarmowego ( infekcja H.pylori, nietolerancja laktozy, celiakia, zanikowe zapalenie błony sluzowej żołądka) mogą wpływać na gorsze wchłanianie L-tyroksyny

 

Autor: mgr. dietetyki Izabela Pastuszka