Leczenie zaburzeń lipidowych

W pewnych ilościach cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Okazało się jednak, że wystarczające są jego bardzo małe ilości.

Na podstawie polskich badań epidemiologicznych, takich jak np. WOBASZ II, czy LIPIDOGRAM2015 stwierdzono, że zaburzenia lipidowe stwierdza się, aż u 60-80% Polaków powyżej 18 roku życia.

Trzeba podkreślić, że cholesterol LDL jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób na podłożu miażdżycy takich jak: choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu, choroby naczyń obwodowych.  Rocznie na świecie z tego powodu umiera około 18,6mln ludzi….

 

Jednym z elementów leczenia hipercholesterolemii jest odpowiednia dieta.

 

Zalecenia żywieniowe w zaburzeniach lipidowych

 

Kiedy występują zaburzenia lipidowe?

Zgodnie z normami dla „zdrowej populacji” stężenia wszystkich parametrów lipidogramu powinny wyglądać następująco:

  • cholesterol całkowity <190 mg/dl (5mmol/l)
  • cholesterol nie-HDL <145mg/dl (3,8mmol/l)
  • frakcja LDL <115 mg/dl (3mmol/l)
  • triglicerydy < 150 mg/dl (1,7mmol/l)
  • frakcja HDL >40 mg/dl (1mmol/l) dla mężczyzn i >45mg/dl (1,2mmol/l) dla kobiet

 

Warto zaznaczyć, że normy cholesterolu frakcji LDL, oraz nie HDL będą się różnić w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego danej osoby i mogą wtedy być znacznie niższe (na ten temat będzie osobny wpis)

 

Zaburzenia lipidowe diagnozuje się w przypadku przekroczenia norm co najmniej jednej z podanych wartości i należy skonsultować się z lekarzem, który oceni nasze ryzyko sercowo-naczyniowe i ustali odpowiednie postępowanie. Koniecznie trzeba się spotkać z dietetykiem celem edukacji i zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych. Odpowiednia dieta może skutecznie pomóc obniżyć cholesterol, zwłaszcza jeśli robimy dużo nieświadomych błędów.

 

Wśród zaburzeń lipidowych wyróżnia się:

  • hipercholesterolemię – gdy stężenie frakcji LDL ≥ 115 mg/dl i/lub stężenie cholesterolu całkowitego ≥ 190 mg/dl
  • dyslipidemię aterogenną – współwystępujące zwiększone stężenie triglicerydów > 150 mg/dl i zbyt niskie stężenie frakcji HDL cholesterolu: < 40 mg/dl u mężczyzn i < 45 mg/dl u kobiet oraz obecność nieprawidłowych, małych i gęstych cząsteczek LDL cholesterolu,
  • hipertriglicerydemia – gdy stężenie triglicerydów ≥ 150 mg/dl,
  • hiperlipidemia mieszana – w przypadku gdy wszystkie parametry są nieprawidłowe,

 

Należy pamiętać, że 30% cholesterolu pochodzi z pożywienia, natomiast 70% to produkcja wątrobowa, w jelitach i w skórze, a na dobrą sprawę możliwa jest w każdej komórce organizmu. Z tego powodu nie potrzebujemy dostarczać cholesterolu z pożywieniem. Dlatego może się zdarzyć, że mimo wprowadzenia zmian żywieniowych nie uda się osiągnąć idealnych stężeń poszczególnych frakcji i konieczna będzie farmakoterapia. Mimo tego, zmiany żywieniowe to bardzo ważny element terapii.

 

Żywieniowe przyczyny zaburzeń lipidowych:

 

  1. Nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych

W pierwszej kolejności należy zrezygnować z jedzenia tłustych produktów pochodzenia zwierzęcego (m.in. smalec, słonina, boczek, masło), podrobów, tłustych kiełbas i wędlin, pasztetów, żółtych i pleśniowych serów, pełnotłustego twarogu i śmietany. Źródłem roślinnym nasyconych kwasów tłuszczowych są olej palmowy i kokosowy.

Najlepiej zastąpić je tłuszczami jednonienasyconymi ( oliwa z oliwek, olej rzepakowy, migdały, orzechy laskowe)

 

  1. Nadmierne spożycie tłuszczów trans

Tzw tłuszcze częściowo uwodornione. Znajdują się one w twardych margarynach (ale nie tych kubkowych!), daniach gotowych, wyrobach garmażeryjnych, smażonych, fast foodach (np.frytki), wyrobach cukierniczych: ciasta, ciastka, smażone w używanych wielokrotnie tłuszczach pączki, drożdżówki; czekoladzie i pomadkach, słonych przekąskach (chipsy, paluszki, krakersy, chrupki), artykułach w proszku i typu „instant”: zupki, śmietanki do kawy, koncentraty do sosów (tłuszcze trans wydłużają termin ich przydatności do spożycia);

 

  1. Nadmierne spożycie cukrów prostych

Nieoczekiwanie będzie ono związane nie tylko z negatywnym wpływem na gospodarkę węglowodanową, ale również na poziom triglicerydów.

Cukry proste zawarte w słodyczach, często “idą” w parze z tłuszczami nasyconymi. Duże ich ilości znajdujemy w słodkich napojach, sokach owocowych, dosypanym cukrze, a także w …słonych przekąskach. Szczególną uwagę należy zwrócić na negatywny wpływ fruktozy, którą możemy znaleźć w syropie z agawy, miodzie, syropie kukurydzianym, syropie glukozowo-fruktozowym.

 

  1. Niskie spożycie błonnika pokarmowego

Głównym źródłem błonnika w diecie są pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo, kasze, ryż, otręby, płatki), warzywa i owoce, rośliny strączkowe. Według aktualnego stanu wiedzy już dostarczenie dziennie 2-10 g błonnika rozpuszczalnego obniża poziom LDL o około 2 mg/dl. Szczególnie cennym rodzajem błonnika jest błonnik rozpuszczalny β-glukan, który znajdziemy między innymi w płatkach owsianych. Regularne ich spożywanie wiąże się ze zwiększonym wydalaniem kwasów tłuszczowych, zmniejszonym wchłanianiem trigliceroli oraz obniżeniem stężenie cholesterolu we krwi. Dla przypomnienia zgodnie z zaleceniami powinno się spożywać od 30 do 45g błonnika na dobę.

 

  1. Niskie spożycie NNKT Omega 6 i Omega 3

Orzechy nasiona i pestki, awokado, oleje roślinne. Dobrym źródłem kwasów Omega 3 jest siemie lniane, chia, olej lniany, olej rzepakowy, olej sojowy. Źródłem kwasów tłuszczowych Omega 3 (EPA I DHA) są tłuste ryby ( łosoś, szprota, tuńczyk, dorsz, makrela, śledź).

 

  1. Niskie spożycie antyoksydantów

Naszemu życiu towarzyszy codzienny stres, ale także stres oksydacyjny, spowodowany przez wolne rodniki. Powstają one pod wpływem …stresu, promieniowania UV, smażenia, w przewlekłych stanach zapalnych, takich jak choroby autoimmunizacyjne czy choroba otyłościowa.

Do skutecznej walki z wolnymi rodnikami możemy wykorzystać antyoksydanty zawarte w żywności, szczególnie w warzywach i owocach. Zielone warzywa takie jak jarmuż, szpinak, brokuły, brukselka, a także czerwona papryka, czosnek, burak i pomidory pod każdą postacią – szczególnie mogą nas wspomóc w tej walce.

 

  1. Spożycie fitosteroli

Naturalnie występują one w tłuszczach roślinnych, warzywach, świeżych owocach, produktach pełnoziarnistych oraz roślinach strączkowych. Niektóre produkty spożywcze np. wybrane margaryny kubkowe są o nie specjalnie wzbogacane.  Dzienne spożycie 2g fitosteroli, przekłada się na obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL o ok 7-10%. Najwięcej tych związków znajduje się w oleju rzepakowym oraz sezamie.

 

  1. Unikanie żywności ultra – przetworzonej

Co to za żywność? Bogata w tłuszcze nasycone, sól i cukry proste. Należą do tej grupy płatki śniadaniowe: kukurydziane, czekoladowe…przetworzone mięso, słone przekąski, mrożone dania ( ale nie mrożonki warzyw), słodkie napoje.

 

 

 

Co ciekawe, również napoje mogą wpływać na profil lipidowy!

Zielona herbata może wspomóc walkę z wysokim stężeniem cholesterolu. Zawarte w niej flawanole zmniejszają wchłanianie cholesterolu w jelicie co przekłada się na jego mniejszą ilość we krwi.

Zaleca się maksymalne ograniczenie spożycia alkoholu poniżej 100g/tydzień  lub poniżej 15g/dzień oraz rezygnację z palenia papierosów. Picie alkoholu,  a zwłaszcza piwa wiążę się ze wzrostem triglicerydów we krwi.

 

 

Korzystny wpływ na profil lipidowy ma aktywność fizyczna. Udowodniono, że obniża stężenie trigliceroli, cholesterolu LDL oraz podnosi stężenie cholesterolu HDL. Efekt występuje pod warunkiem, że wysiłek fizyczny będzie regularny i o umiarkowanej intensywności. Jednocześnie zaleca się by aktywność trwała od 20 do 60 minut. Typ aktywności jest dowolny, ale najlepiej wybrać coś, co będzie sprawiało nam przyjemność. Może to być spacer, rower, basen, joga, bieganie czy zajęcia na siłowni.

 

Co jeść mając wysoki cholesterol?

Szczególnie preferowanym stylem żywienia jest dieta śródziemnomorska. Okazało się, że stosowanie diety śródziemnomorskiej przez 5 tygodni obniża poziom LDL o 10%. Im dłuższe było stosowanie diety tym więcej korzyści zdrowotnych.

 

W jadłospisie osób z zaburzeniami lipidowymi powinny znaleźć się produkty takie jak:

  • pełnoziarniste produkty zbożowe,
  • chudy nabiał,
  • tłuste ryby morskie – 2 porcje po 100-150g
  • warzywa (min. trzy porcje po 120 g i przynajmniej jedna z nich na surowo),
  • tłuszcze roślinne (oliwa, oleje, awokado, nasiona, pestki, orzechy, migdały),
  • owoce w ograniczonych ilościach – do 200-300g/dobę
  • jaja (2-4 tygodniowo),
  • chude mięso (w ograniczonych ilościach – duszone, gotowane lub pieczone)
  • ograniczyć spożycie soli <5g/d

 

Postępowanie żywieniowe w zaburzeniach lipidowych jest bardzo ważne. Realnie przekłada się bowiem na stężenie cholesterolu we krwi i może poprawić wyniki profilu lipidowego, a tym samym zmniejszyć ryzyko chorób miażdżycowych.

 

 

Bibliografia

  1. Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021
  2. Arent-Piotrowska, K. (2018). Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasó Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych. Problemy Higieny i Epidemiologii, 99(2), 108–113.
  3. Bergeron N., Chiu S., Williams P., King S., Krauss R. Effects of red meat, white meat, and nonmeat protein sources on atherogenic lipoprotein measures in the context of low compared with high saturated fat intake: a randomized controlled trial. The American Journal of Clinical Nutrition, 2019
  4. Nowak A. Fitosterole w codziennej diecie. Postępy Fitoterapii 2011, 1, 48-51.
  5. Ogbe R.J., Ochalefu D.O. , Mafulul S.G. i wsp.: A review on dietary phytosterols: Their occurrence, metabolism and health benefits. Asian Journal of Plant Science and Research, 2015, 5, 10-21.
  6. Rishi K. i in.(2016): A review oflow-density lipoprotein cholesterol, treatment strategies, and its impact oncardiovascular disease morbidity and mortality. Journal of Clinical Lipidology10, 472–489.
  7. Szymański F.M., Barylski M., Cybulska B., et. al.: Recommendation for the management of dyslipidemia in Poland – Third Declaration of Sopot. Interdisciplinary Expert Position Statement endorsed by the Polish Cardiac Society Working Group on Cardiovascular Pharmacotherapy. Cardiol. J., 2018, 25, 6, 655-665.
  8. Użarowska M. i in.(2018): Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń. Kosmos 67,2.