Nietolerancja histaminy

Odczuwasz nietypowe objawy niedługo po spożyciu posiłku? Może to być właśnie nietolerancja histaminy. Mimo że, nie jest ona uznawana za jednostkę chorobową to objawy zwiększonego stężenia histaminy są w stanie znacząco uprzykrzyć życie. W takim przypadku warto skonsultować się z dietetykiem i zastosować dietę antyhistaminową.

Histamina i jej nietolerancja

Histamina naturalnie występuje zarówno w żywności jak i w organizmie człowieka. Bierze udział w wielu procesach, między innymi w skurczu mięśni gładkich, gojeniu się ran, wydzielaniu kwasu żołądkowego, rozszerzaniu naczyń krwionośnych oraz regulacji rytmu snu i czuwania. Histamina jest wydzielana także podczas reakcji alergicznej.

U osób zdrowych nadmiar histaminy (wydzielonej i zjedzonej wraz z posiłkiem) jest rozkładany przez dwa enzymy i utrzymywany na bezpiecznym poziomie. Są to głównie diaminooksydaza (DAO) oraz N-metylotransferaza histaminowa (HNMT).

U osób z nietolerancją histaminy obserwuje się zmniejszoną aktywność tych enzymów. W wyniku tego, w osoczu zwiększa się ilość histaminy co prowadzi do wystąpienia objawów takich jak:

zawroty i bóle głowy,
migreny,
pokrzywka,
zaczerwieniona i swędząca skóra,
wodnisty katar,
kaszel,
duszność,
zaburzenia rytmu serca,
ból brzucha,
biegunka,
zaparcia,
wzdęcia,
mdłości.

Objawy najczęściej występują w krótkim czasie po zjedzeniu posiłku składającego się z produktów o wysokiej zawartości histaminy. Nasilenie objawów jest kwestią indywidualną i zależną od wielkości porcji.

Osłabiona aktywność enzymów rozkładających histaminę może występować również w przypadku SIBO, nadmiernego spożycia alkoholu lub stosowania niektórych leków (Furosemid, Ambroksol, Cymetydyna, Diazepam, Neomycyna).

Histamina w żywności

Jak wspomniane zostało to wcześniej – histamina naturalnie występuje w żywności. Obecna jest ona w produktach praktycznie z każdej grupy. Jej stężenie jest zmienne i często zależy od stopnia przetworzenia danego produktu. Najniższe wartości będą w produktach świeżych i nieprzetworzonych. Wyjątkiem są tu pomidory, szpinak oraz cytrusy, które charakteryzuje wysoka zawartość histaminy.

Udowodniono, że w wyniku przetwarzania żywności zwiększa się ilość histaminy. Występuje to w przypadku:

konserwowania,
dojrzewania,
wędzenia,

Z tego względu na diecie antyhistaminowej należy wyeliminować wszelkiego rodzaju konserwy (mięsne, rybne oraz warzywne), dania gotowe, wędzone mięsa i sery, wędliny i sery dojrzewające, kiszonki oraz napoje fermentowane (nabiał i alkohol).

Dodatkowo zaleca się zrezygnowanie z picia czarnej i zielonej herbaty. Zaobserwowano bowiem, że zmniejszają one aktywność enzymów rozkładających histaminę.

Produkty bezpieczne i o wysokiej zawartości histaminy

Grupy produktów	Wysoka zawartość histaminy	Średnia zawartość histaminy	Bezpieczne
Owoce	cytrusy (świeże i soki), truskawka (świeża i dżem),	kiwi (świeże i dżem), ananas (świeży i dżem), śliwka (świeża i dżem), banan, papaja, awokado,	pozostałe
Warzywa	pomidor (świeży, w puszce i przetwory: ketchup, przecier, passata, koncentrat), szpinak, kiszonki (kapusta, ogórki, kimchi, buraki),	bakłażan, szparagi,	pozostałe
Mięso	mięso i ryby wędzone, tłuste ryby (łosoś, węgorz, śledź), ryby o ciemnym mięsie (tuńczyk, makrela, sardynka), konserwy mięsne i rybne, wędliny wędzone, wędliny dojrzewające i surowe (szynka parmeńska, prosciutto crudo, bresaola, salami, chorizo),	owoce morza	świeże mięso, świeże ryby o jasnym mięsie (dorsz, mintaj, pstrąg) wędliny gotowane,
Nabiał	sery dojrzewające( camembert, parmezan, grana padano, cheddar, gouda, brie, emmentaler, edam, feta,)	jogurt, kefir, maślanka, kwaśne mleko, roślinne zamienniki jogurtu (jogurt kokosowy, sojowy, owsiany)	mleko świeże i pasteryzowane, sery niedojrzewające (twaróg, mozzarella, burrata, ricotta, mascarpone, haloumi, serek wiejski, serek kanapkowy), masło, śmietana,
Jaja	–	–	gotowane jaja
Zboża	kiełki pszenicy,	–	mąka, kasza,ryż,pieczywo,makaron, płatki,
Strączki	–	mąka sojowa, konserwowe (fasola, soczewica, ciecierzyca) fermentowane produkty sojowe (tempeh, seitan, miso, sos sojowy)	nasiona roślin strączkowych suche, mrożone i gotowane (w folii, w słoikach i puszkach)
Orzechy, nasiona i pestki	–	orzechy włoskie, orzechy ziemne migdały, nerkowce, pistacje,	pozostałe
Tłuszcze	–	–	oleje, oliwa, margaryna,
Grzyby	–	wszystkie	–
Napoje	wino, piwo, kombucha,	herbata czarna, herbata zielona, yerba mate	woda, kawa, napary ziołowe i owocowe,
Słodycze	–	kakao, czekolada (wszystkie produkty z jej dodatkiem)	miód, słodziki, cukier,
Przyprawy	–	cynamon, gałka muszkatołowa, curry, anyż, goździki, chilli, ocet,	pozostałe

Stosując dietę antyhistaminową należy zrezygnować z dań gotowych i garmażeryjnych, fast foodów, słonych przekąsek, słodyczy i innych produktów zawierających w składzie:

konserwanty (siarczyny, azotyny, benzoesan sodu),
glutaminian sodu,
barwniki spożywcze.

Dieta antyhistaminowa – zasady i zalecenia

W przypadku konieczności zastosowania diety, w pierwszej kolejności należy rozpocząć prowadzenie dzienniczka żywieniowego. Należy w nim zapisywać spożywane posiłki, orientacyjną ilość poszczególnych produktów oraz występujące dolegliwości po posiłku (po jakim czasie wystąpiły i ile trwały). Jest niezwykle ważne, by sumiennie wypełniać te informacje i obserwować reakcje organizmu. Pozwoli to dietetykowi na wprowadzenie niezbędnych zmian w jadłospisie.

Dieta antyhistaminowa przebiega w 3 fazach:

Eliminacji,
Testu,
Długoterminowej

Zgodnie z zaleceniami, rozpoczynając stosowanie diety w 1 fazie należy zrezygnować ze wszystkich produktów o wysokiej i średniej zawartości histaminy. Celem takiego postępowania jest wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie objawów. Zazwyczaj trwa to od 2 do 8 tygodni. Jeśli uda się to osiągnąć można przejść do 2 fazy i stopniowego uwzględniania niewielkich ilości produktów wymienionych w środkowej kolumnie. W tym momencie kluczowe jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego, by móc określić jakie ilości poszczególnych produktów są akceptowalne przez organizm. Jedyną możliwością są testy i obserwowanie reakcji, by móc opracować długoterminową i zbilansowaną dietę do stosowania w ostatniej 3 fazie, która trwa do końca życia.

Aktualnie głównym postępowaniem w nietolerancji histaminy jest stosowanie diety. Wyeliminowanie poszczególnych produktów spożywczych pozawala na znaczne ograniczenie lub nawet całkowite ustąpienie objawów. Bardzo ważne jest, by dietę stosować pod okiem dietetyka, by była ona bezpieczna, zbilansowana i dostarczała niezbędnych składników odżywczych.

Bibliografia:

Bartuzi M., Ukleja-Sokołowska N.: Nietolerancja histaminy, a dieta współczesnego człowieka – Alergia Astma Immunologia. 2021; 26(4): 82-88.
https://www.histamineintolerance.org.uk – dostęp luty 2024
https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/alergie-i-nietolerancje-pokarmowe/dieta-antyhistaminowa-czy-histamina-moze-szkodzic/ – dostęp luty 2024