Jaka dieta jest wskazana przy zastosowaniu analogów GLP-1?

 

Wstęp

Analogi receptora GLP-1 (glucagon-like peptide-1), takie jak semaglutyd, liraglutyd czy tirzepatyd, są istotnym elementem współczesnej farmakoterapii otyłości i cukrzycy typu 2. Mechanizm leku polega na zwiększeniu wydzielania insuliny w zależności od aktualnego stężenia glukozy, hamowaniu sekrecji glukagonu (hormonu odpowiedzialnego za podnoszenie poziomu cukru we krwi), opóźnieniu opróżniania żołądka oraz modyfikacji działania ośrodków głodu i sytości w ośrodkowym układzie nerwowym [1,2]. Dzięki takim mechanizmom, GLP-1 poprawiają kontrolę glikemii oraz sprzyjają redukcji masy ciała. Równocześnie, mogą wpływać na motorykę przewodu pokarmowego, czyli powodować działania niepożądane, takie jak nudności, wzdęcia, biegunki czy uczucie wczesnej sytości [3].

Dobór indywidualnej dietoterapii,  ma kluczowe znaczenie dla minimalizacji objawów ubocznych, poprawy tolerancji leczenia i utrzymania efektów terapii [4].

 

Ogólne zalecenia żywieniowe

Pacjentom stosującym analogi GLP-1 zaleca się spożywanie około  5–6 posiłków dziennie w odstępach 3-4 godzin [4,5]. Przy czym powinny to być 3 główne dobrze zbilansowane posiłki o niewielkich objętościach i dodatkowo 2 lub 3 przekąski. Zbyt duże porcje nasilają nudności i opóźniają opróżnianie żołądka. Istotne jest  zachowanie odpowiedniej higieny posiłków, czyli powolne tempo jedzenia i dokładne przeżuwanie, co zmniejsza ryzyko refluksu i dyskomfortu [6]. Zalecane są lekkostrawne techniki kulinarne, czyli takie, które nie będą “obciążać” żołądka i zmniejszą ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych: gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w folii, duszenie. Potrawy smażone, grillowane i wędzone są przeciwwskazane [4,5,6].

 

Białko

Białko jest istotnym elementem w diecie pacjentów na GLP-1, ponieważ sprzyja utrzymaniu masy mięśniowej podczas redukcji masy ciała i wydłuża uczucie sytości [5,6,7]. Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości rekomenduje spożycie ok. 1,3-1,5g/kg m.c/d pełnowartościowego białka w każdym posiłku, a w szczególności w głównych posiłkach. Przykładowo u kobiety ważącej 90 kg, powinno to być ok.117-135 g białka w diecie, a u mężczyzny ważącego 120 kg, powinno to być ok. 156-180g białka w diecie [4,7].  Dobrym źródłem takiego białka są: chude mięso drobiowe- indyk, kurczak, cielęcina, królik, ryby- dorsz, morszczuk, mintaj, halibut, łosoś, fermentowane produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu- jogurt, kefir, skyr, twaróg oraz jaja [4,5,8]. Tłuste mięsa, kiełbasy, boczek i ryby puszkowane czy wędzone są niewskazane ze względu na ciężkostrawność i potencjalne nasilenie dolegliwości żołądkowo-jelitowych [5,6].

 

Tłuszcze

Zalecana podaż tłuszczu powinna wynosić 20–30% całkowitej energii diety, z przewagą tłuszczów nienasyconych (jedno- i wielonienasycone) [6,9]. Oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej słonecznikowy, pestki dyni, słonecznika, orzechy różne rodzaje niesolone i awokado dostarczają jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które są wsparciem metabolizmu glukozy i wykazują działanie przeciwzapalne oraz kardioprotekcyjne [7,8,10]. Tłuszcze nasycone (smalec, słonina) i tłuszcze trans (produkty smażone, fast food, wyroby cukiernicze) są przeciwwskazane ze względu na negatywny wpływ metaboliczny, ryzyko rozwoju miażdżycy czy  nasilenia nudności [4,6,8].

 

Węglowodany

Preferowane są produkty zbożowe o niskim i średnim indeksie glikemicznym. Przykładowe produkty to pieczywo graham, pszenno-żytnie, razowe. Początkowo nie należy spożywać pieczywa żytniego na zakwasie, przez wzgląd na wysoką zawartość błonnika i możliwe występowanie zalegania w żołądku, co będzie skutkować ciężkostrawnością [5,7,8]. Zalecane są pełnoziarniste kasze – bulgur, jęczmienna, gryczana, jaglana, ryż brązowy, makarony pełnoziarniste lub ze strączków [4,6,8]. Produkty wysoko przetworzone, słodycze i wypieki cukiernicze sprzyjają gwałtownym wahaniom glikemii, w konsekwencji nasilają działania niepożądane [10, 11].

 

Warzywa i owoce

Warzywa i owoce są istotnym składnikiem diety osób przyjmujących GLP-1. To wspaniałe źródło błonnika, witamin i antyoksydantów. W diecie osób leczonych analogami GLP-1 zaleca się wybór produktów o dobrej tolerancji jelitowej i jest to kwestia indywidualna [4,5,7]. Co może się najlepiej sprawdzić? Warzywa gotowane (cukinia, dynia, marchew, ziemniak), warzywa bez skórek i pestek (tylko jeśli występuje nadwrażliwość żołądka)- pomidor, rzodkiewka, ogórek, papryka, owoce bez pestek (jabłka, gruszki, brzoskwinie), można spożywać owoce jagodowe, gdy nie odczuwa się dyskomfortu po ich spożyciu [4,5,6,12]. Niewskazane są warzywa wzdymające (kapusta, ciecierzyca, groch cebula), owoce suszone, w syropie oraz drobnopestkowe (truskawki, maliny), które mogą nasilać objawy dyspeptyczne [5].

 

 

Nawodnienie

Podaż płynów jest zależna od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i indywidualnych czynników fizjologicznych [3,6,10].  Podaż płynów powinna wynosić min. 1,5–3 litry na dobę [10,13]. Rekomendowane są: woda niegazowana, woda niegazowana, woda z dodatkami soku z cytryny/ mięty/owoców,  napary ziołowe (rumianek, mięta, imbir) i lekkie buliony. Płyny powinno spożywać się między posiłkami – picie dużej ilości w trakcie jedzenia może nasilać nudności i dyskomfort [4,5]. Napojów gazowanych, słodkich soków owocowych, alkoholu oraz mocnej kawy i herbaty należy unikać [11,12].

 

Sen i regeneracja

Sen jest czynnikiem, który wpływa na efektywność terapii. Regulując gospodarkę hormonalną- wpływa na wydzielanie hormonów głodu i sytości [5,6,10].  Niedobór snu zwiększa stężenie greliny, a obniża poziom leptyny, co zmniejsza odczucie sytości [10,13, 14]. Jak zadbać o odpowiednią jakość snu? Zaleca się 7–9 godzin snu dziennie. Bezpośrednio przed pójściem spać należy unikać spożywania ciężkostrawnych posiłków, a lekkostrawną kolację należy spożyć do 2-3h przed położeniem się do łóżka. Higienę snu wspomaga również bezpośrednie wyciszenie się przed snem np. czytanie książki, głębokie regularne oddychanie i unikanie niebieskiego światła czyli używania telefonu, komputera czy telewizji [10,12,13].

 

Higiena posiłków

Warto zadbać o higieniczne spożywanie posiłków. Oczywiście nie mamy tutaj na myśli tylko mycia rąk przed jedzeniem, mycia owoców i warzyw, odpowiednia obróbka termiczna, które również są ważne. Ale  spożywanie jedzenia w odpowiednich warunkach,  które sprzyjają jak najlepszemu trawieniu przez układ pokarmowy [4,12,14].  Higiena jedzenia obejmuje spożywanie posiłków w spokojnej atmosferze, unikanie rozpraszaczy (np. telewizora, telefonu) oraz odpoczynek w pozycji siedzącej przez 30–60 minut po jedzeniu. Pozwala to zmniejszyć ryzyko refluksu i wzdęć [6,9,14].

 

Podsumowanie

Dieta osób stosujących analogi GLP-1 powinna być dopasowana indywidualnie, zbilansowana, która zawiera odpowiednie ilości białka, tłuszczów nienasyconych oraz węglowodanów złożonych. Szczególną uwagę należy zwrócić na higienę jedzenia, nawodnienie oraz regenerację organizmu. Takie podejście pozwala zwiększyć powodzenie leczenia, zmniejsza częstość działań niepożądanych i wspiera redukcję masy ciała.

 

Autor: mgr Joanna Kotwica

Zapraszamy do skorzystania z pomocy naszego dietetyka w Krakowie .

 

Bibliografia

  1. Drucker DJ. Mechanisms of Action and Therapeutic Application of Glucagon-like Peptide-1. Cell Metab. 2018;27(4):740-756.
  2. Nauck MA, Meier JJ. Incretin hormones: Their role in health and disease. Diabetes Obes Metab. 2018;20 Suppl 1:5-21.
  3. GLP-1 and Diet: Evidence-Based Strategies for Better Weight Loss, News-Medical (lipiec 2025)
  4. Sajór I. Zalecenia żywieniowe dla pacjentów stosujących analogi GLP-1. Centrum Edukacji Medycznej, Warszawa, 2021.
  5. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 (dostęp: 2025).
  6. Mozaffarian D., Agarwal M., Aggarwal M. i in. Nutritional priorities to support GLP-1 therapy for obesity: a joint advisory from the American College of Lifestyle Medicine, the American Society for Nutrition, the Obesity Medicine Association, and The Obesity Society. American Journal of Clinical Nutrition. opublikowane online 30 maja 2025
  1. Mechanick JI et al. Clinical Practice Guidelines for Obesity 2024. American Journal of Medicine. 2024.
  2. Normy żywienia dla populacji Polski 2024. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (NCEŻ).
  3. Healthy diet. Fact sheet. 2024.
  4. Schwingshackl L, Hoffmann G. Monounsaturated fatty acids and risk of cardiovascular disease: synopsis of the evidence. Lipids Health Dis. 2014;13:154.
  5. com. Wskazania żywieniowe dla osób leczonych analogami GLP-1. (dostęp: 2025).
  6. Ahuja NK. Nutritional approaches to chronic nausea and vomiting. Pract Gastroenterol. 2017;41(10):42–50.
  7. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for water. EFSA Journal. 2010;8(3):1459.
  8. Spiegel K, Tasali E, Penev P, Van Cauter E. Brief Communication: Sleep curtailment in healthy young men is associated with decreased leptin levels, elevated ghrelin levels, and increased hunger and appetite. Ann Intern Med. 2024;141(11):846–850.